Gdzie oraz do kogo udać się na wszycie Esperalu oraz czy NFZ to refunduje?

Leczenie uzależnienia od alkoholu to długotrwały proces, a na terapię składa się wielopłaszczyznowe działanie zarówno o podłożu psychologicznym, jak i farmakologicznym. Jedną z najczęściej stosowanych metod walki z nałogiem jest wszycie Esperalu.

Alkoholizm pozostaje bardzo poważnym problemem społecznym. Szacuje się, że w Polsce 600–800 tys. osób jest uzależnionych od alkoholu, natomiast 2–3 mln Polaków go nadużywa, tzn. pije w sposób szkodliwy lub ryzykowny. Alkohol w naszym kraju każdego roku przyczynia się do ok. 10 tys. zgonów. Zgony te obejmują bezpośrednie skutki nadużywania alkoholu (np. choroby wątroby) oraz zdarzenia związane ze spożyciem napojów wyskokowych takie jak wypadki, przemoc, samobójstwa czy przedawkowanie. Najważniejszą kwestią pozostaje więc wyprowadzenie osoby uzależnionej z nałogu, w czym pomóc może Esperal.

Co to jest Esperal?

Esperal w formie tabletki wszywanej pod skórę, potocznie nazywany wszywką alkoholową, jest lekiem pomocniczym w leczeniu alkoholizmu. Trzeba jednak na wstępie zaznaczyć, że wszywka nie jest lekiem, który pozwoli wyleczyć się z alkoholizmu, przynajmniej jeśli bierzemy pod uwagę możliwości farmakologiczne. Żaden lek nie jest w stanie wyleczyć z nałogu lub zniwelować psychiczny głód alkoholowy. Zmiany podczas walki z chorobą alkoholową powinny przede wszystkim zajść w głowie osoby uzależnionej, aby zerwanie z nałogiem były długotrwałe i skuteczne.

Głównym składnikiem Esperalu jest disulfiram, czyli substancja, która blokuje rozkład alkoholu w organizmie. W przypadku, kiedy osoba posiadająca wszywkę, pomimo to napije się alkoholu, wpłynie to bardzo mocno na jej samopoczucie i stan zdrowia. Skutkiem będą:

• nudności,
• wymioty;
• intensywny ból głowy przypominający migrenę;
• bezdech;
• zawroty głowy;
• kołatanie serca,
• tachykardia (przyśpieszenie tętna),
• duszności,
• spadek ciśnienia krwi,
• nagłe zaczerwienie twarzy i uczucie gorąca,
• metaliczny posmak w ustach,
• silna potliwość,
• uczucie niepokoju.

Objawy przypominające silne zatrucie organizmu mogą utrzymywać się nawet do 10 godzin po spożyciu alkoholu. Jeśli osoba uzależniona nadal podejmuje próby picia, to silne i długotrwałe objawy zatrucia mogą przyczynić się do poważnych konsekwencji zdrowotnych w dłuższej perspektywie czasu. Już minimalna dawka alkoholu może spowodować złe samopoczucie, co dodatkowo jest uzależnione od ogólnej kondycji organizmu i poziomu uzależnienia. W niektórych przypadkach mogą wystąpić groźne skutki uboczne; do najpoważniejszych należy niewydolność krążeniowo-oddechowa, drgawki, zawał z zatrzymaniem akcji serca włącznie. Z tego powodu spożywanie alkoholu po zastosowaniu Esperalu jest bezwzględnie zakazane. Co przy tym bardzo ważne, po wszyciu Esperalu należy unikać alkoholu w każdej postaci – również obecnego w słodyczach, kosmetykach czy płynach do płukania ust.

W jaki sposób działa wszywka z Esperalem?

Esperal to rozwiązanie, które dostępne jest tylko w momencie, kiedy przepisze je lekarz, a zatem to środek dostępny wyłącznie na receptę. Sam mechanizm działania polega na hamowaniu metabolizmu alkoholu. Innymi słowy – osoba, która zdecyduje się na wszywkę z Esperalem, po każdym spożyciu nawet najmniejszej ilości napoju zawierającego alkohol, zacznie doświadczać wyjątkowo nieprzyjemnych skutków, które można porównać do bardzo silnego zatrucia organizmu. Objawy te – wcześniej opisane – są na tyle nieprzyjemne i niebezpieczne, że mają zniechęcić osobę uzależnioną do dalszego spożywania alkoholu.

Co wtedy dzieje się w organizmie? Dehydrogenaza aldehydowa, czyli enzym, który uwalnia się ze wszywki, powoduje spowolnienie rozkładu aldehydu octowego do kwasu octowego. Uproszczając, dochodzi do dłuższego oddziaływania tego związku na organizm pacjenta. Wzmożona ekspozycja aldehydu octowego może doprowadzić nawet do uszkodzeń narządów wewnętrznych, a także do występowania zaburzeń natury psychicznej.

Samo wszycie Esperalu nie powoduje jakichkolwiek niekorzystnych objawów, aż do czasu, kiedy osoba, która ma go pod skórą, nie sięgnie po alkohol. Sam strach przed wystąpieniem owych symptomów, a także dojścia do niebezpiecznych dla zdrowia następstw powoduje, że uzależniony powstrzymuje się przed spożyciem alkoholu. Sprawia to, że wszywka skutecznie nakłania do zachowania abstynencji, nie tylko od napojów alkoholowych, ale też innych produktów, które zawierają w swoim składzie choćby śladowe ilości alkoholu.

Dlatego Esperal, choć nie leczy, nazywany jest „lekiem awersyjnym”, wywołuje bowiem awersję (niechęć) do alkoholu. Z perspektywy naukowej badania wskazują, że disulfiram jest stosowany głównie jako wsparcie w terapii uzależnień od alkoholu, jednakże efektywność leczenia w dużej mierze zależy od motywacji pacjenta oraz wsparcia psychoterapeutycznego.

Najlepsze efekty daje połączenie Esperalu z kompleksowym programem terapeutycznym przeznaczonym dla osób uzależnionych od alkoholu. Program ten powinien obejmować wsparcie psychologiczne, terapię behawioralną oraz regularny nadzór medyczny. Jak w przypadku każdego uzależnienia kluczowy wpływ na walkę z nałogiem mają motywacja pacjenta, jego zaangażowanie w terapię oraz wsparcie środowiska i bliskich osób. Samo stosowanie Esperalu bez dodatkowej pomocy da efekt, może jednak nie przynieść trwałych rezultatów, celem terapii jest bowiem znalezienie przyczyn uzależnienia i wzmocnienie umiejętności radzenia sobie z pokusą picia w trudnych sytuacjach życiowych.

Niektóre prywatne ośrodki leczenia uzależnień oferują kompleksowe programy terapeutyczne, które obejmują wsparcie psychologiczne, psychoterapię, a także zabieg wszycia Esperalu jako część leczenia.

Skuteczność Esperalu w świetle badań

Esperal był przedmiotem wielu badań naukowych. Potwierdzają one, że disulfiram jest skuteczny przede wszystkim w ramach szerszych programów terapeutycznych. Metaanaliza „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (2014) wykazała, że disulfiram może być skuteczny w walce z nałogiem alkoholowym u osób, które są świadome stosowania leku i są przy tym regularnie monitorowane. Esperal działa najlepiej, gdy pacjent jest zmotywowany do leczenia oraz kiedy nadzór nad terapią sprawują specjaliści.

Badania dotyczące Esperalu przeprowadzono również w Polsce, która ma długą historię stosowania disulfiramu jako wsparcia w leczeniem uzależnienia od alkoholu. Polskie badania potwierdzają obserwacje zagraniczne. Z badań prowadzonych w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, w ramach których zbadano wpływ terapii z wykorzystaniem Esperalu na pacjentów długotrwale uzależnionych od alkoholu, wynika, że Esperal stosowany jako „lek awersyjny” owszem, może prowadzić do czasowego zahamowania spożywania alkoholu, jednak bez wsparcia psychoterapeutycznego i pracy nad przyczynami uzależnienia efekty często miały charakter krótkoterminowy.

Esperal pozostaje jednak bardzo ważnym elementem terapii. Gdy porównano działanie disulfiramu ze skutecznością akamprozatu i naltreksonu, wykazano przewagę disulfiramu nad tymi lekami. Sęk w tym, że Esperal bywa w Polsce postrzegany jako „lek ostatniej szansy”. W wielu przypadkach pacjenci i ich rodziny oczekują, że Esperal samodzielnie rozwiąże problem uzależnienia albo późno się na niego decydują.

Czy NFZ refunduje wszycie Esperalu?

Z ust pacjentów, którzy ubezpieczeni są w Narodowym Funduszu Zdrowia, często pada pytanie, czy istnieje możliwość wykonania zabiegu na NFZ. Należy zaznaczyć na samym początku, że niestety nie jest to możliwe, a wszystko to z uwagi, iż lek ten w ewidencji leków widnieje ako środek nierefundowany. Oznacza to tylko tyle, że jesteśmy zobowiązani do samodzielnego opłacenia takiej formy, wspomagającej leczenie alkoholizmu, natomiast musi zająć się tym lekarz. Chociaż jak już wspomnieliśmy, nie ma możliwości, aby Esperal został zrefundowany przez NFZ, jednak nie jest to bardzo kosztowna metoda walki z alkoholizmem.

W większości przypadków koszt zamyka się w cenie kilkuset złotych (niekiedy cena obejmuje również konsultację lekarską). Kliniki zazwyczaj oferują konsultacje przed zabiegiem, podczas których lekarz ocenia stan zdrowia pacjenta i decyduje, czy wszycie Esperalu jest dla niego odpowiednią metodą leczenia oraz czy nie istnieją przeciwwskazania do przeprowadzenia zabiegu, o których piszemy w dalszej części artykułu. W niektórych gabinetach konieczna jest wcześniejsza rezerwacja terminu, a także szczegółowe badania przed zabiegiem.

Wszywka sama w sobie nie powinna być traktowana jako lekarstwo, a wszystko to z uwagi na to, że nie leczy ona uzależnienia od alkoholu. Jest ona swego rodzaju odstraszaczem, który powoduje, że pacjent sam zaczyna unikać napojów z zawartością alkoholu. Intensywne, negatywne dolegliwości chorobowe po spożyciu nawet małej ilości alkoholu mają wpłynąć na zaprzestanie jego spożywania. Mimo braku refundacji Esperal jako jedna z popularniejszych metod cieszy się sporym uznaniem, a to z uwagi na swą skuteczność. Należy jednak pamiętać, że Esperal nie jest cudownym lekiem, po którego użyciu jest się wyleczonym z choroby alkoholowej. Ma on wspomagać proces zdrowienia i konieczne jest połączenie wszywki z odpowiednio dopasowaną terapią, wsparciem psychologa oraz jeśli są takie wskazania z innymi działaniami farmakologicznymi.

Do kogo udać się na wszycie Esperalu?

Po pierwsze, pacjent musi podjąć indywidualną, świadomą decyzję i podpisać zgodę na wykorzystanie alkoholowej wszywki. Wszycie Esperalu jest niemal zupełnie nieinwazyjną metodą, a przy tym nie jest też skomplikowanym zabiegiem. W każdym razie jest to ingerencja chirurgiczna. Powinna być przeprowadzona przez profesjonalistów w sterylnych warunkach, dlatego należy udać się do sprawdzonej kliniki lub gabinetu jak chociażby chirurg-24.pl.

Chirurg przed wszyciem leku stosuje znieczulenie miejscowe. Esperal wszczepiany jest podpowięziowo. Podczas zabiegu lekarz gwiaździście rozmieszcza 8–10 tabletek w zależności od masy ciała pacjenta – obszarem wszycia Esperalu najczęściej jest łopatka lub pośladek. Przed zabiegiem nie wolno spożywać alkoholu co najmniej przez 12 godzin (niektórzy lekarze zalecają, żeby były to nawet 24 godziny). Spożycie alkoholu podczas leczenia disulfiramem może wywołać tzw. reakcję disulfiramową. Objawia się ona silnymi objawami zatrucia, a w ciężkich przypadkach może prowadzić do zagrażających życiu powikłań.

Sam zabieg jest krótki, ponieważ trwa około pół godziny. Jest też bezbolesny, a przy tym nie ma żadnego wpływu na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Oznacza to, że od razu po zabiegu możliwy jest powrót do wykonywania swoich obowiązków. Medyczny personel podaje wszelkie istotne informacje, takie jak wskazówki oraz zalecenia po implementacji. Zalecenia są takie, aby po zabiegu wszycia Esperalu codziennie zmieniać opatrunek na świeży i jałowy. Podczas zmiany opatrunku ranę powinno się przemyć preparatem odkażającym. Szwy zdejmowane są ok. 9–10 dni po zabiegu. Do tego czasu rany nie można moczyć. W przypadku wystąpienia obrzęku wokół rany czy wycieku płynu z niej należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Esperal utrzymuje swoje właściwości do jednego roku od chwili wszycia. Kiedy pacjent jest zdeterminowany do dalszej abstynencji i trwania w trzeźwości, a do tego chce kontynuować tę formę terapii, nie ma żadnych przeciwwskazań, aby przeprowadzić kolejny zabieg po upływie czasu działania wszywki alkoholowej.

Kiedy nie stosować Esperalu?

Decyzję o zastosowaniu Esperalu należy skonsultować z lekarzem. Najważniejsze przeciwwskazania:

• Nadwrażliwość na disulfiram lub inne składniki leku – pacjenci, którzy mają uczulenie lub nadwrażliwość na disulfiram lub inne substancje pomocnicze zawarte w leku, nie powinni go stosować, ponieważ może to prowadzić do reakcji alergicznych.
• Choroby serca – disulfiram może powodować znaczne obciążenie układu sercowo-naczyniowego, szczególnie w przypadku reakcji disulfiramowej po spożyciu alkoholu, która objawia się m.in. tachykardią i spadkiem ciśnienia. Z tego powodu Esperal jest niewskazany, jeśli pacjent ma nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, chorobę niedokrwienną serca albo jeżeli przebył niewydolność obwodową krążenia.
• Choroby psychiczne – Esperal nie jest zalecany u osób z psychozami, depresją,

myślami samobójczymi oraz podejmowanymi w przeszłości próbami samobójczymi. Disulfiram może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia psychicznego.

• Ciężkie zaburzenia osobowości lub uzależnienia od substancji psychoaktywnych – Esperal może również nasilać problemy psychiczne związane z innymi uzależnieniami, w tym od narkotyków oraz leków psychoaktywnych. Z tego względu nie powinno się go stosować u osób, które są równocześnie uzależnione od innych substancji niż alkohol.
• Choroby układu oddechowego – Esperal jest przeciwwskazany u pacjentów z ciężkimi schorzeniami płuc, np. przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), ponieważ reakcja disulfiramowa może obejmować trudności w oddychaniu. Uwaga! Badania przeprowadzone przez Weill Cornell Medicine i Cold Spring Harbor Laboratory w Stanach Zjednoczonych dowiodły, że disulfiram może chronić przed uszkodzeniem płuc, zmniejsza także ryzyko powstania zakrzepów krwi towarzyszących ciężkim przebiegom COVID-19.
• Okres ciąży i karmienia piersią – disulfiram nie powinien być stosowany w czasie ciąży ani podczas karmienia piersią. Lek może mieć bowiem szkodliwy wpływ na rozwijający się płód, może też przenikać do mleka matki.
• Choroby wątroby – również pacjenci z chorobami wątroby takimi jak niewydolność czy marskość wątroby powinni unikać stosowania Esperalu.
• Cukrzyca – zastosowanie disulfiramu u osób z cukrzycą może być ryzykowne, ponieważ reakcje disulfiramowe po spożyciu alkoholu mogą zaburzać poziom glukozy we krwi i zwiększać ryzyko wystąpienia ewentualnych komplikacji.
• Choroby neurologiczne – Esperal jest przeciwwskazany u osób z chorobami neurologicznymi takimi jak padaczka oraz polineuropatia, ponieważ lek może pogarszać stan zdrowia pacjenta, prowadząc do napadów lub innych zaburzeń neurologicznych.
• Zaburzenia endokrynologiczne – disulfiram może być niebezpieczny dla osób z niewyrównanymi zaburzeniami hormonalnymi, a zwłaszcza problemami z tarczycą.
• Obecność alkoholu w organizmie – bezwzględne przeciwwskazanie do wszycia Esperalu.

Źródła

1. „Bezpieczeństwo i skuteczność leczenia disulfiramem WZF”, prof. dr hab. n. med. Irena Krupka-Matuszczyk, „Świat medycyny i farmacji”, nr 32, kwiecień 2021,
2. https://www.cochranelibrary.com/,
3. https://www.cshl.edu/drug-halts-immune-reactions-to-save-damaged-lungs/,
4. materiały Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie oraz materiały PARPA.